Constitutional facts briefly stated

March 26, 2008 7:59 AM

In this Dutch summary you can read about the constitutional developments in the Netherlands Antilles since 2000.

Staatkundig proces in kort bestek

Tussen 2000 en 2005 hebben de bevolkingen van alle vijf eilanden van de Nederlandse Antillen zich bij referendum kunnen uitspreken over de door hen gewenste staatkundige structuur van hun eiland. Op Sint Maarten (in 2000) en op Curaçao (in 2005) koos de bevolking voor de status van autonoom land binnen het Koninkrijk, op Bonaire en Saba (in 2004) voor een directe band met Nederland en op Sint Eustatius voor het bijeenblijven van de Nederlandse Antillen.

Op 22 oktober 2005 komen Nederland, de Nederlandse Antillen, Curaçao, Sint Maarten, Bonaire, Sint Eustatius en Saba op Bonaire een hoofdlijnenakkoord overeen. In dat akkoord werden afspraken gemaakt over de normen en criteria waaraan de wetgeving van de nieuwe landen aan zouden moeten voldoen, over de gefaseerde uitvoering van de staatkundige herstructurering, over een doorlichting van de financiële administratie en het vaststellen van de schuldenpositie en over het opstellen van een sociaal economisch initiatief gericht op een duurzame sociaaleconomische ontwikkeling. Daarnaast werden er afspraken gemaakt over het Plan Veiligheid Nederlandse Antillen, een quick scan armoedebestrijding, een programma betreffende de bestuurlijke ontwikkeling, het afronden van wetgevingsprocessen inzake te terrorismebestrijding en op het gebied van de integriteit. In een intentieverklaring legden Nederland, Bonaire, Sint Eustatius en Saba de grondbeginselen vast voor de directe band tussen de drie eilanden en Nederland. Deze intentieverklaring is onderdeel van het hoofdlijnenakkoord.

In 26 november 2005 komen de regeringen van Nederland, de Nederlandse Antillen en Aruba met de vijf eilandgebieden op Curaçao tijdens een start-Ronde Tafel Conferentie op Curaçao tot overeenstemming over een aantal zaken. Vastgesteld wordt dat het eindperspectief voor Curaçao en Sint Maarten zal zijn de status van autonoom land binnen het Koninkrijk en dat voor de eilanden Bonaire, Sint Eustatius en Saba sprake zal zijn van een directe band met Nederland sui generis. Als ingangsdatum voor de nieuwe structuur wordt gestreefd naar 1 juli 2007. Ook over de ontwerp- en implementatiefase van het proces van staatkundige herstructurering zijn toen afspraken gemaakt.

Ten aanzien van de schuldpositie is als uitgangspunt vastgelegd dat teneinde de nieuwe entiteiten in staat te stellen met een ‘gezonde startpositie’ de nieuwe status in zouden gaan, Nederland een oplossing zou bieden voor de schuldenproblematiek. Teneinde nieuwe financiële problemen te voorkomen werd afgesproken te komen tot gezamenlijke afspraken over een deugdelijk begrotingsbeleid, het op orde brengen van het financieel beheer, een effectief financieel toezichtkader, het voorkomen van nieuwe schuldopbouw en het nakomen van internationale verplichtingen.

Nederland en de BES-eilanden (Bonaire, Sint Eustatius en Saba) tekenden op 9 oktober 2006 na een miniconferentie in Den Haag een BES-akkoord, waarin nadere invulling werd gegeven aan de vorm van de directe band van de eilanden met Nederland.

Op 2 november 2006 ondertekenden Nederland, de Nederlandse Antillen en de eilandgebieden Curaçao en Sint Maarten in Den Haag een slotverklaring bij een bestuurlijk overleg, waarbij op enkele terreinen een aantal concrete afspraken werden vastgelegd. Ten aanzien van de rechtspleging en rechtshandhaving werden afspraken gemaakt over een gemeenschappelijk hof, de opsporing en vervolging van strafbare feiten, de politie, het gevangeniswezen, de vreemdelingenketen, een Raad voor de Rechtshandhaving, de grensoverschrijdende criminaliteit en het nakomen van internationale verplichtingen en het ondersteunen van het wetgevingsproces.

Voor wat betreft de financiën werden afspraken vastgelegd ten aanzien van de schuldsanering, het financieel beheer, de normering, het toezicht tijdens de transitieperiode, het toezicht in de nieuwe staatkundige structuur, monetaire zaken en de sociaal economische ontwikkeling (met name het sociaaleconomisch initiatief, het zgn. SEI). Daarnaast werd afgesproken dat vijf jaar na inwerkingtreding van de nieuwe staatkundige structuur er een evaluatie plaats zal vinden.

Ten slotte werden er afspraken vastgelegd met betrekking tot het opstellen van een stappenplan voor de realisering van de gemaakte afspraken.

Terwijl de eilandsraden van de overige vier eilanden hun goedkeuring hechtten aan wat in oktober en november in Den Haag was overeengekomen, verwierp de eilandsraad van Curaçao de slotverklaring. Gezien in een eerder stadium al was overeengekomen dat geen van de eilanden het proces voor wat betreft de andere eilanden mocht blokkeren, zetten Sint Maarten en de BES-eilanden zonder Curaçao de onderhandelingen met Nederland over hun toekomstige status voort.

Op 12 februari 2007 werd in Philipsburg een overgangsakkoord gesloten tussen Nederland, de Nederlandse Antillen en de eilandgebieden Sint Maarten, Bonaire, Sint Eustatius en Saba. In dit akkoord werd de datum van 15 december 2008 opgenomen als ingangsdatum voor de nieuwe status. Verder werden er nadere afspraken gemaakt over de aansturing van het proces, o.a. de instelling van een politieke stuurgroep t.b.v. de gezamenlijke regie op de processen (een ambtelijke regiegroep bereidt de vergaderingen van deze stuurgroep voor), de sociaaleconomische initiatieven en maatregelen op korte termijn. Onder dit laatste is nader invulling gegeven aan de wijze waarop de schuldsanering gefaseerd zal plaatsvinden, het overnemen door Nederland van betalingsachterstanden op het moment dat het financieel toezicht bij wet zal zijn geregeld, alsook financiële ondersteuning op korte termijn (de zgn. ‘quick wins’).

Tijdens een politiek overleg tussen Nederland en de BES-eilanden op 20 juni 2007 is onder meer overeenstemming bereikt over de aanvaarding van de status van openbaar lichaam, het voorzieningenniveau op de eilanden, het sociaaleconomisch initiatief en de AMvRB financieel toezicht BES.

Op 3 juli 2007 nam de eilandsraad van Curaçao het besluit tot deelname aan de verdere besprekingen over de hervorming van het Koninkrijk, waarbij het bestuurscollege werd geïnstrueerd bij de onderhandelingen met een zestal punten (ook wel aangeduid als ‘pijnpunten’) rekening te houden. Deze punten betroffen het beperken van het aantal zgn. consensusrijkswetten, het opnemen van wijzigings- en beëindigingsbepalingen in deze rijkswetten, het doen van een nader diepgaand onderzoek naar de aanwijzingsbevoegdheid van de Nederlandse minister van justitie aan de procureur-generaal, het concretiseren van de afspraken inzake het sociaaleconomisch initiatief, het waarborgen dat het financieel toezichtorgaan op een objectieve en evenwichtige manier functioneert met respect en behoud van de eigen instituten en de rechtsstatelijkheid en het doen van een nader diepgaand onderzoek naar de consequenties van het aanstellen van een gedeelde procureur-generaal.

Op 28 augustus 2007 ondertekenden Nederland, de Nederlandse Antillen en het eilandgebied Curaçao te Willemstad een toetredingsakkoord naar analogie van het door de andere vier eilanden in februari getekende overgangsakkoord.

Op 9 oktober 2007 kwamen Nederland, de Nederlandse Antillen, Curaçao en Sint Maarten in Den Haag tijdens een bestuurlijk overleg overeen dat de afspraken gemaakt in de slotverklaring van 2 november 2006, het overgangsakkoord van 12 februari 2007 en het toetredingsakkoord van 28 augustus 2007 het uitgangspunt vormen voor de implementatie en uitwerking in onder meer de consensusrijkswetgeving en de consensus Algemene Maatregelen van Rijksbestuur die in voorbereiding zijn. Voor wat betreft de financiën werd onder meer afgesproken een onderzoek te doen naar de rentelastnorm en de geconsolideerde schuld. Over de aanwijzingsbevoegdheid en de gedeelde procureur-generaal werd afgesproken dit voor te leggen aan deskundigen, terwijl de projectgroep rechtspleging, rechtshandhaving en constitutie (PRCC) de consensusrijkswet openbaar ministerie zou voorbereiden alsmede een politieke verklaring betreffende de betrokkenheid van de eilandgebieden Curaçao en Sint Maarten in de procedure van voorbereiding en totstandkoming van de consensusrijkswetten.

In de vergadering van de politieke stuurgroep op 12 november 2007 gehouden op Curaçao is gesproken over de algemene voortgang in het proces, waaronder de werkzaamheden van de PRRC en de projectgroep financiën, de ontmanteling van het Land de Nederlandse Antillen en de opbouw van de Landen Curaçao en Sint Maarten, de WolBES en het financieel toezicht. Tevens werd overeenstemming bereikt over de consensusrijkswet gemeenschappelijk hof en een politieke verklaring inzake de wijze waarop consensusrijkswetten en consensus AMvRB’s tot stand dienen te komen.

Op 31 januari 2008 kwamen Nederland en de BES-eilanden tot overeenstemming over een groot aantal zaken, met name over de Wet Openbare Lichamen Bonaire, Sint Eustatius en Saba (de zgn. WolBES). Met de totstandkoming van de consensusrijkswet financieel toezicht voor de BES-eilanden en de instelling van een College Financieel Toezicht (Cft) is per maart 2008 ook de overname van de betalingsachterstanden van de eilanden door Nederland in werking getreden.

Tijdens een vergadering van de politieke stuurgroep staatkundige veranderingen Nederlandse Antillen op 22 januari 2008 op Sint Maarten werd overeenstemming bereikt over de vorm van de AMvRB tijdelijk financieel toezicht voor Curaçao, Sint Maarten en de Nederlandse Antillen, de deelname van Curaçao en Sint Maarten bij het justitieel overleg en de schuldsanering. Voor wat betreft de voortgang van het proces is aan een ambtelijke regiegroep gevraagd de planning kritisch in ogenschouw te nemen en voorstellen te doen voor een realistische planning en het versnellen van het proces.

Op 16 februari 2008 werd in de vergadering van de politieke stuurgroep gehouden op Curaçao overeenstemming bereikt over de consensusrijkswet openbaar ministerie. Daarbij werd besloten bij de adviesaanvraag aan de Raad van State van het Koninkrijk de Raad expliciet de aandacht te vragen voor de verenigbaarheid van het voorstel met het Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden.

Relevante documenten, zowel m.b.t. tot de bovengenoemde besluiten, alsook tal van andere stukken, zijn te vinden op de websites van onder meer het Land de Nederlandse Antillen (www.gov.an) en het Eilandgebied Curaçao (www.curacao-gov.an) alsmede op die van het Nederlandse ministerie van binnenlandse zaken en koninkrijksrelaties (www.minbzk.nl) en de Tweede Kamer der Staten Generaal (www.parlement.nl).